Leik og læring

I desse dagar gjev høgskulelektor Ann Britt Ervik og barneskulelærar Elna Dahle Kannelønning ut boka "Leik i norskfaget". På HSH sine sider legg dei fram at leik fremjer lesing, skriving og kommunikasjon. Samstundes er leiken med og stimulerer evne til samarbeid, spontanitet og konsentrasjon. Holistiske begrep som tryggleik, respekt, vennskap og tillit er òg noko som leiken ber med seg, meiner dei.

Mange kan oppfatte leik som "berre på løye"-aktivitetar, og at den berre passar for born. Begge desse hypotesane tykkjer eg er lite gjennomtenkte. Mange knyter læring til stoff og fakta, og slik vert det for mange vanskeleg å sjå nytteverdien av leik, knytta opp imot tradisjonelle undervisningsmåtar. Dette synet på læring er veldig statisk i mine auge, og ein gløymer å sjå elevane som menneske i utvikling.

Læring er dynamisk og holistisk, meiner eg, som inneber det at vi lærer alle noko kvar dag, enten det gjeld faglege, fysiske, sosiale og psykososiale sider ved mennesket. Det som er fordelen med leik, er at i motsetning til tradisjonell undervisning, rører leiken ved mykje meir av det som er "meg", for å dra ein parallell til Mead - og at leiken tilbyr ein større pakke av erfaring og læring enn vanleg undervisning. Store deler av det vi lærer gjennom livet, er basert på empiri, som vil seie at ein lærer gjennom å erfare. Gjennom leiken vert eleven kjend med seg sjølv og sine grenser, samstundes som ein gjer seg erfaringar saman med andre og den sosiale konteksten. Slik vert leik som metode med å utvikle identitet og tilhøyrsle.

Leiken finn sine røter innanfør progressivismen og det barnesentrerte synet. Empiriet i leiken kan knytast til Rousseau og Dewey, samt Mead. Eg meiner det er viktig å få med at leiken er borna sin arena. Då er dei på heimebane. I vanleg undervisning er det læraren som har fordelen. Tenkjer ein på fotball, ville det vore urettferdig om eit lag berre skulle fått heimekampar. Såleis er det med undervisninga. Vi må balansere og gje elevane mogleiken til heimebane av og til.

Ein treng ikkje ha leikbasert undervisning heile tida, og det er absolutt ikkje meininga heller, men eg tykkjer metoden kan nyttast til å skape variasjon i undervisninga, og i forhold til ulike didaktiske tilnærmingar, som for eksempel ved introduksjon ved nytt stoff etc.. Leik kan såleis nyttast som eit hjelpemiddel, eit reiskap eller støtte ved sida av vanleg undervisning. Frå dette perspektivet finn ein mange gode sosiokulturelle element implementert, og leiken er absolutt òg ein måte introdusere den norske kulturen på. Slik blir leiken med å skape identitet og tilhøyrsle til heimstaden, eller landet ein bur i.

I motsetning til idrett, byggjer leik mindre på fysiske forutsetningar. I leiken, generelt, er det fellesskapet, og det å ha det gøy i lag som er målet. Det vil seie at uansett fysiske forutsetnadar, kan ein leggje opp leik som legg til rette for mestring eller deltakelse, og ein kan sjå på leiken som ein arena som passar for alle. Eg tykkjer leiken står i kontrast til TPO i dette perspektivet- og leiken som metode for læring, kan vere ein mogleik til å inkludere alle, uansett nivå.

Eg trur mange vaksne har gløymd ut korleis det er å leike, eller at dei tykkjer det ikkje er passande. Slik tilfelle tykkjer eg er uheldig, sidan eg overtydd om at leikande vaksne vil skape sunnare og betre relasjonar til elevane. Samstundes trur eg at lærarar som vel å ha mykje leik, vil ha mykje igjen for det sjølv. Me har alle eit born i oss, og det bør vi nytte så ofte som mogleg.

Men, no er det stopp på skrivinga. Skal ut å leike røvar og politi! Hade på badet!

Vurdering for læring - av kunnskap

På fitjar sist helg traff eg på Sigbjørn Aarland, rektor ved Øvrebygda skule. Etter litt prat om fotball kom me innpå pedagogikken, spesifikt det nye prosjektet, vurdering for læring. Han var ikkje noko særleg imponert over dette prosjeket, men impliserte at det hadde ein viss verdi. Vidare sa han at det som dette prosjektet legger fokuset på allereie er noko som har hatt lang fartstid i skulen. Eg tykkjer tanken er god, men det er ingen garanti for at eit sjølvsagt fenomen let seg gjere i realiteten.

VFL- prosjektet har eit stort potensiale, men det kan vere uheldig om vurdering for læring tek over all form for vurdering.Framovermeldingar er bra, men nokre gongar tykkjer eg det er viktig å få ein "Bra jobba!", "Flott!" -kommentar, slik at vegen fram ikkje alltid verker uendeleg lang. Typiske kommentarar kopla til dette prosjektet, kan vere;

Lærar: "Bra dette, Ole! Du har fått taket på bokstaven A, men kan du prøve å lage den litt finare?"
Ole: " Finare? gjer eg den ikkje fint nok då?"
Lærar: "Å joda, du skriv fint du, men ein kan aldri skrive fint nok! Fortsett det gode arbeidet!"

Ole; " Lærar, eg har funne arealet av kvadratet! Svaret er 6cm i annen.
Lærar; " Du har riktig svar,men eg skal gi deg nok eit spørsmål! Kva viss arealet doblar seg, kor lange vert sidene då? Doblar dei seg, eller viss ikkje, forklar kvifor!"
Ole; ....alltid noko...

Feedback er eit viktig verkty i forhold til formativ vurdering, men som i Ole sitt eksempel, kan det endelause virvaret av framoverspørsmål føre til at vegen fram vert mykje større enn det den er. Eg tykkjer vi må balansere goda som dette prosjektet representerer,med motpolen. Vurdering av læring blir vurdert som antagonisten her, men i mitt syn vert begrepet utydleg. Læring er ein dynamisk prosess, noko som er i motion heile tida, difor passer ikkje - av læring noko godt i forhold til -for læring. Eg vil kalle det slik kognitivistane ville gjort ; Vurdering av kunnskap. Vi må balansere mellom det å vurdere for læring og vurdere kunnskap. Får ein berre feedback eller framovermelding, vil ein kanskje miste motivasjon fordi ein ikkje veit kor ein står. Er det berre vurdering av kunnskap, vert det vanskeleg å finne ut korleis ein skal gjere det betre. Difor vil eg foreslå ein slags symbiose for desse begrepa som den beste strategien. Me treng begge, og samstundes kan ikkje det eine klare seg utan det andre.

Denne tanken er òg implimentert i prosjektet, men er, i følgje meg, altfor nedtona.
Vurdering blir delt opp i

- Feed up, kva er målet? Kvar skal eg?
- Feed back, kvar er eg i forhold til målet? Korleis gjere eg det i min prosess mot målet?
- Feed forward, korleis skal eg kome til målet? Kva må endrast, gjerast vidare?

Det er viktig å sjå holistisk på dessa elementa, slik at forwardmeldinga ikkje får for stort trykk. Det er samstundes ei utfordring å implentementere alle desse punkta i vurderinga. Ein må og tenkje på kvoten av vurdering eleven må lese gjennom. Det er flott ein har blitt bevisst på dette med vurdering, men faren med all denne oppdelinga kan vere at vurderinga i mange tilfelle vert for omfattande. I så tilfelle må ein byrje å prioritere, eller variere ut i frå situasjon og person.

Det skal bli spanande å sjå i praksis korleis dette fungerer, og ikkje minst kva resultat det avler. Eg trur og meir fokus på formativ vurdering kan vere med å styrkje sjølvbiletet. Elevane føler dei vert sett, og at læraren bryr seg om alt det dei gjer av arbeid. Det er absolutt viktig.